Urlop wychowawczy a rodzicielski: dla kogo, kiedy, uprawnienia, co można?

Kobiety zatrudnione na umowie o pracę po urodzeniu dziecka, mają prawo do skorzystania z kilku rodzajów urlopów, m.in. z rodzicielskiego oraz wychowawczego. Są to urlopy najczęściej wybierane przez świeżo upieczone mamy. Czym się od siebie różnią i jakie są zasady ich przyznawania? Na te oraz inne pytania, odpowiadamy poniżej.

Urlop wychowawczy

Jest to urlop przyznawany w celu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, z którego może skorzystać kobieta zatrudniona w danym zakładzie pracy przez przynajmniej 6 miesięcy. Trwa on 36 miesięcy, z czego 1 miesiąc przeznaczony jest wyłącznie dla drugiego rodzica. Przykładowo mama wykorzystuje 35 miesięcy, a ojciec miesiąc lub odwrotnie. Często pojawia się pytanie, czy podczas wykorzystywania tego rodzaju urlopu można pracować, dlatego o pracy na urlopie wychowawczym napisano tu: mamawpracy.pl. Pytanie to wiąże się z tym, że za pozostawanie na wychowawczym urlopie nie dostaje się zasiłku. Na szczęście kobieta na nim przebywająca ma prawo do podjęcia pracy zarobkowej zarówno u dotychczasowego pracodawcy, jak i u innego. Może podjąć się również własnej działalności usługowej (prace na zlecenie np. szycie, udzielanie korepetycji itp.), nauki lub szkolenia. Wcześniej musi jednak złożyć u pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym korzysta z urlopu. Pracodawca jest z kolei zobowiązany uwzględnić taki wniosek. Złożyć go należy na 21 dni przed rozpoczęciem danej pracy w obniżonym wymiarze jej czasu. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania tego terminu, wówczas pracodawca musi obniżyć ten wymiar nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach, a liczbę jego części ustala się na podstawie ilości złożonych wniosków o udzielenie urlopu. Należy pamiętać, że urlop wychowawczy jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. W przypadku opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem urlop wychowawczy można wykorzystać do czasu ukończenia 18 roku życia dziecka.

Urlop ten można przerwać w dowolnym momencie, za zgodą pracodawcy, który nie może rozwiązać ani wypowiedzieć umowy o pracę w trakcie trwania urlopu. Taka możliwość jest dopuszczona tylko w sytuacji ogłoszenia upadłości, likwidacji pracodawcy oraz innych okoliczności, które zmuszają pracodawcę do zerwania z pracownikiem umowy.

Urlop rodzicielski

W tym wypadku warunkiem skorzystania z urlopu rodzicielskiego niezależnie od tego, czy będzie z niego korzystała matka, czy ojciec dziecka, jest wcześniejsze wykorzystanie urlopu macierzyńskiego lub zakończenie pobierania zasiłku macierzyńskiego. Konieczne jest również złożenie u pracodawcy wniosku o udzielenie tego rodzaju urlopu. O urlop rodzicielski można występować poprzez złożenie tzw. długiego wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym jego wymiarze bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Należy go złożyć nie później niż 21 dni po porodzie. O urlop rodzicielski można wnioskować również na mocy odrębnych wniosków dotyczących udzielenia takiego urlopu w całości lub w części. W tym zakresie termin złożenia wniosku również musi się zmieścić w przedziale 21 dni przed rozpoczęciem jego wykorzystywania. Urlop rodzicielski wynosi 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka i do 34 tygodni w przypadku urodzenia bliźniaków.

Urlop rodzicielski może być wykorzystany w całości przez jednego lub równocześnie przez oboje rodziców. W tym miejscu należy zaznaczyć, że w takim przypadku okresy korzystania z tego urlopu sumują się i nie mogą przekroczyć 32 tygodni (jedno dziecko) i 34 tygodni (więcej niż jedno dziecko). Rodzice mogą wykorzystywać ten urlop na zmianę, dzieląc między siebie określony wymiar urlopu.

W trakcie urlopu rodzicielskiego pobiera się zasiłek macierzyński. W zależności od wnioskowanego urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego wysokość wypłacanego zasiłku wynosi od 60 proc. do 80 proc. podstawy wynagrodzenia.